Natuurtoetsen en ecologische quickscans

Natuurtoetsen en ecologische quickscans waren naast vleermuisonderzoek het belangrijkste bestanddeel van het uitvoerende werk. Elk project heeft zijn eigen complexiteit. Bij projecten waarin bomenkap en sloop plaatsvindt, geven deze werkzaamheden meestal de grootste ecologische effecten. Toch gaan sommige gemeenten akkoord met sloopmeldingen zonder ecologische quickscan, terwijl ze die wel verplichten voor een bouwvlak waar inmiddels (door sloop) geen ecologie meer aanwezig is. De opdrachtgever die het meest vriendelijk is voor de natuur, dreigt bij het uitvoeren van een project de klos te zijn: beschermde soorten kunnen niet worden uitgesloten, waarna een nader onderzoek nodig kan zijn. Vooral de systematiek dat soorten moeten worden uitgesloten, kan projecten onder druk zetten. Tijdig onderzoek, ook al is men nog vroeg in de planfase is de beste remedie tegen onaangename verrassingen.


Second opinions

In 2016 heb ik enkele projecten gedaan voor Stichting Natuurbelang in Noord-Holland. De vragen die zij stelden, vergden grondige studie van de internationale literatuur en de vegetatiekunde. In Schoorl ging het om de aanleg van een mountainbikeroute door beschermd natuurgebied. In verband met het fietspad in de Amsterdamse Waterleidingduinen waartegen zij bezwaar maakten, beschreef ik de vegetatiesuccessie in de duinen en kwam zo terug bij de plantenoecologie vanuit mijn biologiestudie. Dit kreeg in 2017 een vervolg in de opdracht voor de Faunabescherming om na te gaan hoeveel damherten er op het natuurlijk voedselaanbod kunnen leven.

De schermen geven op deze plek een realistische contour voor de bodemverstoring als gevolg van de voorgenomen aanleg van een fietspad.


Grote modderkruiper

Voor Antea Group heb ik diverse natuurtoetsen opgesteld waarin baggerwerk en werk aan oevers plaats zou vinden. In een woonwijk met een groot aantal vijvers was er twijfel over de aanwezigheid van de Grote modderkruiper. Vanuit het verleden lag de aanwezigheid voor de hand, omdat de woonwijk in een oud beekdal ligt. Maar het jaarlijkse maaien en schonen van nagenoeg het hele wateroppervlak maakte het minder waarschijnlijk. Het was de vraag of grootschalig (electro)vissen iets zou opleveren. Met behulp van eDNA kon de aanwezigheid toch worden aangetoond. Door middel van de methode zaklampvissen werd de populatie geschat. Ook in Midden-Drenthe wordt het verspreidingsbeeld van de Grote modderkruiper completer. Ten opzichte van de Vissenatlas Groningen Drenthe (2008) zijn er inmiddels waarnemingen in de dalen van het Oude Diep en de Beilerstroom.

Voor het baggerwerk in Sudwest Fryslân was de enige manier om efficient 40 kilometer aan watergangen te kunnen bezoeken per boot. De fluisterboot redde het net op de accu.


Ecologische begeleiding

De afgelopen jaren zijn diverse projecten ecologisch begeleid. Voor Antea Group heeft van 2017 tot 2019 ecologische begeleiding van de werkzaamheden langs de provinciale weg N34 nabij Hardenberg plaatsgevonden. Andere projecten betroffen het nagaan of projectgebieden vrij waren van broedvogels tijdens de broedperiode, het "natuurvrij maken" van gebouwen en het aanbrengen van mitigerende en compenserende maatregelen, bijvoorbeeld het ophangen van nestkasten. Bij een project in Groningen werden poelkikkers en heikikkers weggevangen uit een tijdelijk te dempen watergang. Dergelijke projecten vormen een zinvolle terugkoppeling op het advieswerk. Ondanks het spannen van linten gaan vogels wel degelijk in aantrekkelijk broedbiotoop broeden en het onderzoeksgebied moet voldoende ruim gekozen worden, omdat in de uitvoering de projectgrenzen nog wel eens kunnen schuiven.


De grenzen van de natuurwetgeving

De jaren 2018 en 2019 waren zeer druk qua vleermuisonderzoek (zie elders op de website). Sinds de invoering van de nieuwe Wet natuurbescherming 1 januari 2017 zijn gemeenten over het algemeen zich heel erg bewust van de mogelijkheid van vleermuizen in gebouwen. Dit betekent dat ze hameren op de uitvoering van het vleermuisonderzoek volgens het Vleermuisprotocol. Op zich is dat te prijzen, maar het betekent ook dat particulieren steeds vaker in een ontheffingentraject dreigen te komen, terwijl de provincies steeds strenger worden wat betreft het belang waarop een ontheffing kan worden verleend. Dit leidt tot absurde situaties dat een particulier met vleermuizen onder het dak ondanks het voorhanden zijn van goede mitigatiemogelijkheden toch niet mag verbouwen of slopen, aangezien een particulier nooit een groot openbaar belang kan hebben. Afgelopen jaar zijn enkele van dergelijke projecten uiteindelijk wel opgelost, waarbij aangehaakt werd bij een andere ontheffing of een ontheffing verkregen werd, maar de grens is hier echt wel bereikt.

Een andere kwestie is het stikstofprobleem waardoor Nederland in 2019 bijna op slot ging. Ook hier geldt dat als je door je project een overschrijding hebt van meer dan 0,00 mol/ha/jaar dat je de ecologische effecten moet inschatten, mitigeren en compenseren, maar vooral ook een groot openbaar belang aantonen. Een juridische oplossing zou er zijn als de provincies drempelwaarden voor de woningbouw zouden opstellen. Tot nog toe zijn die drempelwaarden er niet en moet de depositie op 0 staan. Voor diverse kleine projecten waarbij één woning wordt gebouwd heb ik stikstofberekeningen met het programma Aerius uitgevoerd.


Kantoor

In 2016 hebben we de bouw van een nieuwe schuur voorbereid waarin het nieuwe kantoor een plek gekregen heeft. Het is ontworpen door architect Hans Rosinga. Echt duurzaam bouwen is een opgave. Henk Jansen van Elodea heeft ons hierin geadviseerd. Er is op advies van Gerben Poortinga (Haalhout, Schraard) gebouwd op een houten ringbalk van verduurzaamd Amerikaans eikenhout, in plaats van op bankirai (tropisch hardhout). Ook is door Haalhout verduurzaamd Siberisch larikshout geleverd voor de gepotdekselde buitenmuren. Door Hempflax (Oude Pekela) is hennep geleverd voor de isolatie. Verder is de materiaalkeuze gangbaar geweest, zoals de betonnen vloer, het hout aan de binnenkant, ramen met kunststof kozijnen en stalen dakplaten met kunststof coating. Een deel van deze keuzes is een afweging geweest tussen duurzaam en praktisch of betaalbaar. In 2017 heeft de bouw plaatsgevonden door Geert Bauke Kalkhuis (Klusservice Kalkhuis). Vermeldenswaardig is nog een regenwatersysteem van GEP, waarbij het regenwater wordt opgevangen in een ondergrondse tank van 1.500 liter. Hiermee wordt het toilet doorgespoeld, de wasmachine gevuld en de buitenkraan gevoed. Inmiddels zijn zonnepanelen geplaatst, waardoor in een belangrijk deel van de energiebehoefte wordt voorzien.